SESİN SÜRATİ

A-Ses Nedir?

Ses, madde moleküllerinin titreşimiyle oluşan bir dalga hareketidir.

Titreşen cisimler, ortamdaki moleküllerle çarpışarak ses oluşturur.

Ses meydana getiren her maddeye  ses kaynağı denir.

Ses dalgaları nasıl oluşur?

Ses maddenin titreşimi ile gerçekleşir. Ses bir enerjidir, dalgalar halinde her yöne yayılır. Ses dalgalarını su içerisine atılan taşın oluşturduğu dalgalara benzetebiliriz.

Sesin Genel Özellikleri

• Ses dalgaları, titreşim doğrultusu ile yayılma doğrultusu aynı olan boyuna dalgalardır.
• Ses dalgaları mekanik dalgalardır.
• Ses dalgaların yayılabilmesi için maddesel bir ortama ihtiyaç vardır.
• Ses dalgaları boşlukta yayılamaz.
• Ses dalgalarını su dalgalarına benzetebiliriz.
• Ses dalgalarının suyun yüzeyinde hareket ederken, ses dalgaları her yöne (küresel) yayılır.[SPOT 1]

Kısaca ses bir enerjidir, titreşim ile oluşur.Sesin yayılabilmesi için maddesel ortama ihtiyaç vardır.Bu nedenle ses boşlukta ve uzayda yayılmaz.Bu nedenle Güneş'te meydana gelen patlamalar Dünya'ya ulaşmaz.

B-Ses Bir Enerjidir

• Ses bir enerjidir. Ses enerjisi hareket ve ısı enerjisine dönüşebilir.
• Ses kaynağından uzaklaştıkça sesin enerjisi de azalır.
• Ses enerjisinin aktarılabilmesi için taneciklerin (atom) birbirine temas etmesi gerekir.
• Sesin enerji olduğunu yukarıdaki deneyde görebiliriz. Tefe tokmakla vurulduğunda ses dalgalar halinde havada yayılarak karşıdaki tefe çarpar ipe bağlı topun hareket etmesini sağlar.[SPOT 2]

Sesin bir enerji olduğunu gösteren olaylar

• Çok alçaktan uçan bir savaş uçağı ürettiği ses enerjisi ile pencere camlarını kırılabilir.
• Opera sanatçıları çıkardıkları tiz ses ile cam bardağı kırabilir.
• Hoparlörün yanına yakılan bir mum ses enerjisi ile titreşir.
• Dağlarda çok az bir sesten kar kütleleri hareket ederek çığ oluşabilir.
• Böbrek taşının kırılmasında ses enerjisinden yararlanılır.
• Mikrofonda ses enerjisi elektrik enerjisine dönüşmektedir.
• Ses enerjisinin aktarılması sırasında taneciklerin birbirine çarpması sırasında ısı açığa çıkar.

Not: Ses Enerjisi ısı, hareket (mekanik) ve elektrik enerjisine dönüşebilir.

C-Sesin Sürati

• Sesin sürati, ışığın süratinden azdır.
• Bu nedenle şimşek çaktığında önce ışık, sonra ses gelir.
• Sesi havada yayılma hızı 340 m/s iken ışığın yayılma hızı 300.000 km/s dir.
• Ses bir saniyede 340 metre yol alırken ışık bir saniyede dünyanın etrafını 7.5 kez dolaşabilir.
• Televizyonun sesini açtığımızda sesin yayılma hızı değişmez.[SPOT 3]
• Sadece ses dalgalarının enerjisi artar.
• Sesin sürati aşılabilir. Jet uçakları sesin süratini aşabilir.
• Sesten hızlı giden araçların hızına, süpersonik hız denir.
• Ses hızı aşılırken süpersonik patlama sesi ve jet uçağın etrafında bulutsu meydana gelir.
• Ses hızı aşılırken meydana gelen yüksek basınçlı havaya ses duvarı denir.

Ses sürat hesaplamaları

Alınan yol sorulduğunda:  Yol= Sürat x Zaman

Zaman sorulduğunda: Zaman= Yol/Sürat

Örnek :Ahmet yıldırım düştükten 8 saniye sonra sesin duymuştur. Buna göre yıldırımın düştüğü yer kaç metre uzaklıktadır?(Sesin havadaki sürati 340 m/s dir.)

Yol = Sürat x Zaman

Yol = 340 x 8 = 2720 m

Not: Sesin yankısını hissedebilmemiz için engel ile aramızda en az 17 metre mesafe olmalıdır.

Sesin Yayılma Sürati Nelere Bağlıdır

Ses her maddesel ortamda aynı süratte yayılmaz.

Sesin yayılma sürati sıcaklığa ve taneciklerin arasındaki uzaklığa(maddenin yoğunluğuna) bağlı olarak değişir.

1. Ortamın Yoğunluğu

• Ses yoğunluğu fazla olan cisimlerde daha hızlı yayılır.
• Tanecikler arasındaki mesafe katı maddelerde daha azdır.
• Bu sayede sesin yayılma hızı artar.
• Gaz maddenin tanecikleri arasındaki mesafe arttığı için ses yavaş iletilir.

Katı àen hızlı

Gaz àen yavaş

2. Ortam sıcaklığı

• Sesin yayılma hızı sıcaklığa da bağlıdır.
• Ortamın sıcaklığı arttıkça sesin yayılma hızı da artar.
• Ortamın sıcaklığı artınca taneciklerin hareket enerjileri de artar.
• Tanecikler daha hızlı hareket etmesinden dolayı ses daha hızlı yayılır.

Soğuk hava àYavaş

Sıcak hava àHızlı [SPOT 6]